3 Nëntor, 1462, Duke Udhëtuar Nëpër Malësinë e Veriut, Histori Rreth Zjarrit
3 Nëntor, 1462, Duke Udhëtuar Nëpër Malësinë e Veriut, Histori Rreth Zjarrit Dimri po afron dhe netët në male janë të gjata e të ftohta. Sonte, kemi ngritur kampin në një luginë të vogël, të mbrojtur nga erërat e acarta. Zjarret kërcasin gjallërisht dhe ushtarët, pasi kanë ngrënë darkën e tyre të thjeshtë, janë mbledhur rreth tyre, duke treguar histori e duke kënduar këngë të vjetra. M'u afrua një plak malësor nga fisi i Kelmendit, një burrë i rrahur nga moti, me sy të mençur e të thellë. Ai më ofroi një kupë me raki rrushi të fortë dhe filloi të më tregonte legjenda të lashta të atyre anëve. Histori për zana që jetonin nëpër shpella të fshehura malore, për dragoj që ruanin thesare të humbura, për kreshnikë me fuqi mbinjerëzore që luftonin kundër orëve e shtrigave. Disa nga këshilltarët e mi më të arsimuar mund t'i hidhnin poshtë këto si përralla të kota fshatarësh. Por unë i dëgjoj me vëmendje. Sepse në këto legjenda, shpesh fshihet një e vërtetë më e thellë, një kujtesë e mjegullt e ngjarjeve dhe besimeve të së kaluarës. Plaku më tregoi për një shpellë të madhe, jo shumë larg nga kampi ynë, që thuhej se ishte banesa e një orakulli të lashtë ilir, para se të vinin romakët e më pas krishterimi. "Aty," tha ai me zë të ulët, "gurët flasin dhe e ardhmja shfaqet para syve të atyre që dinë të dëgjojnë." Një pjesë ime, ajo racionale e strategut ushtarak, e di se këto janë bestytni. Por një pjesë tjetër, ajo më poetike e më kureshtare, ndjen një tërheqje ndaj këtyre mistereve. Çfarë nëse ka diçka të vërtetë në to? Çfarë nëse paraardhësit tanë kishin një lidhje më të thellë me botën shpirtërore, një mençuri që ne e kemi humbur? Më kujtohet që edhe në oborrin e Sulltanit, mes gjithë luksit dhe racionalizmit të juristëve islamikë, kishte pëshpërima për magjistarë, astrologë dhe hajmali që kishin fuqi të mbinatyrshme. Njeriu, kudo që është, ka një dëshirë të lindur për të kuptuar të panjohurën, për të depërtuar përtej vellos së realitetit të dukshëm. Nuk do të shkoj të kërkoj orakullin në atë shpellë. Lufta ime kërkon strategji të qartë dhe veprime konkrete, jo profeci të mjegullta. Por unë i respektoj këto legjenda. Ato janë pjesë e trashëgimisë sonë, e mënyrës se si populli ynë e kupton botën. Ato na lidhin me rrënjët tona më të thella, me kohën kur malet tona ishin të mbushura me perëndi e shpirtra. Ndërsa plaku vazhdonte të tregonte historitë e tij, duke folur për betejat mitike mes të mirës dhe të keqes, unë shikoja flakët e zjarrit që vallëzonin në errësirë. Dhe mendoja se ndoshta lufta jonë kundër Sulltanit është vetëm një tjetër kapitull në këtë betejë të përjetshme. Një betejë ku heronjtë nuk janë vetëm ata që mbajnë shpata, por edhe ata që ruajnë kujtesën dhe shpirtin e një kombi. Nesër do të vazhdojmë marshimin tonë. Por sonte, nën dritën e yjeve dhe të zjarrit, ne jemi lidhur me të kaluarën tonë të lashtë, me misteret dhe legjendat që na kanë formuar. Dhe kjo na bën më të fortë. Gjergji, Dëgjuesi i Pëshpërimave të Maleve.